PATENT MEVZUATI YÖNÜNDEN “ÜNİVERSİTE MENSUBU” KAVRAMI Ve VAKIF ÜNİVERSİTELERİNDE ÇALIŞANLARIN BULUŞLARI

GİRİŞ

Patent Haklarının Korunması Hakkında 551 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin (PatKHK) “Çalışanların Buluşları” başlıklı üçüncü kısmında, (m.16-41) bir işverene ya da devlete bağımlı çalışanların buluşları üzerindeki haklar düzenlenmektedir

.
Bu yönden çalışanların buluşları, serbest buluş ve işçi buluşları olmak üzere iki gruba ayrılmıştır (m.17,19): İşçinin yaptığı buluş hizmet buluşu niteliğindeyse, buluş üzerindeki haklar işverene ait olur. Buluş hizmet buluşu değilse, serbest işçi buluşu sayılır ve buluş üzerindeki haklar işçiye ait olur.

İşçilerin buluşları için bu şekilde bir ayrım yapmış olan kanun koyucu, devlet memurlarının buluşlarını da aynı statüye tabi tutmuş ve böylece ikili ayrımı benimsemiştir.

Buna karşılık kanun koyucu (m. 41), “üniversite mensuplarının buluşları”nı, bunların da memur olmalarına rağmen, ikili ayrıma tabi tutmamış ve tümüyle serbest buluş olarak kabul etmiştir: “… Üniversitelere bağlı fakülte ve yüksek okullarda bilimsel çalışma yapmakta olan öğretim elemanlarının yaptığı buluşlar serbest buluş sayılır.”

Bu hükümde, üniversite türlerine ilişkin bir ayrım ve vakıf üniversiteleri ile ilgili açık bir düzenleme yoktur. Ancak bilindiği üzere ülkemizde devlet üniversitelerinden başka, bir de vakıf üniversiteleri vardır ve bu kurumlarda çalışan öğretim elemanları memur statüsünde değildirler.

Vakıf üniversitelerinde, sözleşme özgürlüğü çerçevesinde kurulan bir çalışma ilişkisinin tarafı olarak akademik faaliyet yürüten öğretim elemanlarının buluşlarının, serbest buluş mu yoksa hizmet buluşu mu sayılacağı ve sözleşmeyle aksinin kararlaştırılıp kararlaştırılamayacağı (serbest buluş ya da hizmet buluşu haline getirilmesi imkanının olup olmadığı) hususları, PatKHK.’den anlaşılamamaktadır.

Aşağıda, önce vakıf üniversitelerinde çalışan öğretim elemanlarının yaptıkları buluşların ne tür buluş (hizmet buluşu – serbest buluş) sayılması gerektiği sorusuna ve ardından da bu konudaki hükümlerin emredici nitelik taşıyıp taşımadıkları sorusuna cevap arayacağız.