YENİ MEDENİ KANUNUN BANKACILIK SEKTÖRÜNE VE SERMAYE PİYASASI YATIRIM ARAÇLARINA BAKIŞI

Prof. Dr. Ahmet Battal

GİRİŞ

Özel hukukun ve medeni hukukun temel kanunu durumundaki Medeni Kanunun yenilenmesi ile birlikte, bu köklü değişikliğin hukuk düzeninde yapacağı doğrudan ya da dolaylı değişimlerin neler olacağı da tartışılmaya başlanmıştır.

Medeni Kanun bankacılık sektörünü doğrudan ilgilendirmemektedir. Bununla birlikte, Medeni Kanunda, özellikle çeşitli kişi ya da kurumların, (başkasının parasını yönetenlerin) ellerindeki paraları tevdi etmeleri gereken yerler belirlenirken, bankaların birinci ya da tek adres olarak gösterilmiş olması nedeniyle, öteden beri bankalar bu bakış açısından etkilenmişler ve yararlanmışlardır.

Yeni Medeni Kanun bu bakış açısını kısmen değiştirmiş ve geliştirmiştir. Aşağıda önce eski Medeni Kanun döneminde bankalarla ilgili temel yaklaşımlar ve bu yaklaşımlara Medeni Kanunun katkısı ele alınacaktır. Ardından da kanun koyucunun, Yeni Medeni Kanun ile birlikte bankacılık sektörüne nasıl bir bakış açısı ile yaklaştığı sorusu üzerinde durulacak ve bazı tenkit ve teklifler sıralanacaktır.

I. BANKACILIK SEKTÖRÜNE İLİŞKİN TEMEL YAKLAŞIMLAR

Bankacılık mesleği 1933 tarihli Mevduatı Koruma Kanunundan bu yana, devletin özel bir ilgisine mazhar olmuştur. Bu ilgi, bankaların ekonominin merkezindeki kurumlar olarak görülmelerinden kaynaklanmaktadır. Bu ilgi nedeniyle bankalar, devletin özel kuruluş izni ile kurulmuşlar, sürekli denetim altında ve bir tür imtiyazlı kuruluşlar olarak faaliyetlerini sürdürmüşlerdir.

Bankacılık faaliyetlerinin iki önemli ayağından birincisi, ekonominin merkezinde yer almalarından kaynaklanan bir fonksiyon olarak, halktan mevduat toplamak ve bu mevduatı güvenli çalışma ilkelerine uygun biçimde ekonomiye aktararak elde edilen faizi mevduat müşterisi ile paylaşmaktır. İkinci bankacılık faaliyeti ise yurt dışındaki benzerleri arasında akredite edilmiş olmanın ya da çok şubeli olmanın avantajlarından yararlanarak, para ile ilgili (havale-ödeme-tahsil gibi) müşteri işlemlerine aracılık etmektir. Buna son zamanlarda eklenen üçüncü bir fonksiyon ise yine ekonominin merkezinde bulunmanın ve çok şubeye